Czy ból głowy po butelce czerwonego wina to zawsze tylko kac? Wiele osób źle znosi wypicie nawet lampki czerwonego wina a po "desce serów" cierpi z powodu migreny. Dlaczego tak jest? Odpowiedzią może być nietolerancja histaminy, której objawy często mylone są z alergią pokarmową.
Truskawki mogą nasilać uwalnianie histaminy z ziarnistości mastocytów. © Ryan Pike. |
Czym jest histamina?
Słyszał o niej na pewno każdy alergik. Histamina to organiczny związek z grupy amin biogennych, powstaje z aminokwasu - histydyny. Histamina w naszym organizmie pełni wiele funkcji, najistotniejszą z punktu widzenia alergika to funkcja mediatora w procesach zapalnych i odczynu alergicznego. U alergików (w klasycznym typie alergii) kontakt z alergenem prowadzi do uwolnienia histaminy z ziarnistości mastocytów, histamina dostaje się do krwiobiegu i prowadzi m.in. do wywołania objawów alergii poprzez stymulację receptorów H1 zlokalizowanych np. w skórze (obrzęki, pokrzywka), błonie śluzowej jelit (biegunka), nosa (katar sienny), dróg oddechowych (astma, skurcz oskrzeli) lub nawet może brać udział w powstawaniu wstrząsu anafilaktycznego (reakcja uogólniona).Reakcję alergiczną z udziałem histaminy na obecność alergenu wykorzystuje się m.in. w testach skórnych.
Nietolerancja histaminy
Może się zdarzyć, że duża ilość histaminy zostanie przyjęta wraz z pożywieniem. U zdrowych osób produkty z histaminą nie wywołują dolegliwości, bo jest ona szybko metabolizowana przez enzym oksydazę diaminową (DAO). Jednak niektóre osoby mogą mieć niedobór lub niską aktywność tego enzymu. U takich osób pojawiają się objawy nietolerancji i wchłonięty nadmiar histaminy może wywołać objawy podobne do alergii. Jest to jednak nietolerancja (a nie alergia), która może utrudniać diagnostykę prawdziwej alergii.Objawy nietolerancji histaminy oraz alergii mogą być bardzo podobne. Oprócz objawów typowych dla reakcji alergicznych nietolerancja histaminy może objawiać się także bólem głowy, migreną, zespołem jelita drażliwego lub bólami stawów.
U osób ze stwierdzoną nietolerancją histaminy zwykle zaleca się ograniczenie produktów bogatych w histaminę lub sprzyjających jej uwalnianiu oraz leki przeciwhistaminowe. Niestety lista zakazanych produktów jest dość długa.
Produkty zawierające duże ilości histaminy
Histamina powstaje w produktach w wyniku dekarboksylacji aminokwasu histydyny. Wiele bakterii i drożdży wytwarza enzym dekarboksylazę histydynową (HDC) który prowadzi do przekształcenia wolnego aminokwasu histydyny w histaminę. Wolne aminokwasy albo naturalnie występują w pokarmach, albo mogą być uwolnione podczas proteoilzy podczas przetwarzania lub przechowywania.Stąd w tej grupie produktów widnieją głównie takie, w których histamina powstaje wskutek procesów starzenia, niewłaściwego przechowywania i psucia (produkty białkowe, szczególnie ryby) oraz na skutek procesów fermentacji przy użyciu mikroorganizmów:
- kiszonki
- octy
- sery dojrzewające, sery pleśniowe
- wino, piwo
- wędliny z surowego mięsa - salami, surowa szynka
- produkty przeterminowane, nadpsute
- warzywa - bakłażan, szpinak, pomidor
- grzyby, drożdże
- ryby - szczególnie makrela, sardynki, ryby wędzone i puszkowane
- fermentowane produkty mleczne
- pikle, gotowe sosy
Ilość histaminy w rybach wzrasta wraz ze starzeniem się mięsa. Najbezpieczniej jeść więc ryby świeże lub zamrożone tuż po połowie. W trakcie przechowywania i przetwarzania znacznie wzrasta ilość amin biogennych.
Produkty stymulujące wytwarzanie histaminy w organizmie
Niestety brakuje rzetelnych badań naukowych potwierdzających takie działanie. Niemniej warto mieć na uwadze, że prawdopodobnie taki mechanizm istnieje. Może to być niekorzystne dla alergików, gdyż wzrost stężenia histaminy stymuluje inne procesy immunologiczne i może pogarszać objawy alergii. Warto wiedzieć, że do takich podejrzanych produktów należą m.in.:- alkohol
- owoce: banany, papaja, ananas, kiwi, truskawki, owoce cytrusowe, awokado
- czekolada
- ryby, skorupiaki
- mleko
- pomidory
- orzechy
- białko jaja
- wieprzowina
- lukrecja, niektóre przyprawy
Alergicy w miarę możliwości powinni ograniczać spożywanie tych produktów przynajmniej w okresach zaostrzenia choroby i w okresie pylenia. Czyli np. lepiej zjeść rybę świeżą niż wędzoną lub z puszki i nie przesadzać z pomidorami (które dodatkowo często uczulają). Każdy organizm ma tolerancję pewnej ilości histaminy dostarczonej z pożywieniem. Jeśli przekroczymy wydolność enzymatyczną spożywając posiłek wyjątkowo obfity w histaminę, wówczas nawet u zdrowych ludzi mogą wystąpić pewne objawy nietolerancji. Napisać łatwo, gorzej z praktyką - ja sama chętnie jem sery pleśniowe i szpinak...
A jak odróżnić nietolerancję histaminy od alergii?
Pamiętajmy, że nietolerancja histaminy to nie jest alergia, a więc nie uczestniczy w niej układ odpornościowy. Jednak objawy mogą być bardzo podobne do alergii. Oczywiście zdarza się, że ktoś jednocześnie ma alergię pokarmową oraz nietolerancję histaminy. Można na próbę (po konsultacji z lekarzem) ograniczyć spożycie produktów bogatych w histaminę przez kilka tygodni i obserwować reakcję organizmu. Poprawa będzie sugerować, że przyczyną może być właśnie nietolerancja histaminy. Jeśli obserwujemy niekorzystne objawy po spożyciu sera pleśniowego i brak objawów po zjedzeniu twarogu to raczej problemem jest nietolerancja histaminy a nie alergia na białko mleka.